Γυναίκες της μικρής πατρίδας, Θοδωρής Παπαθεοδώρου

Το "Γυναίκες της μικρής πατρίδας" είναι ένα καθαρό ιστορικό μυθιστόρημα. Περιγράφει την ιστορική περίοδο από το 1883 όταν γεννήθηκαν οι δυο ηρωίδες (Αρετή και Φωτεινή) μέχρι το 1903 και την έναρξη του Μακεδονικού Αγώνα. Τελειώνει σε ένα εξαιρετικά κρίσιμο σημείο για την ιστορία, αλλά εντάξει, σε περίπου ένα τρίμηνο θα κυκλοφορήσει η συνέχεια.

Το βιβλίο από άποψη δομής είναι χωρισμένο στις εξής ενότητες:

Το προοίμιο, στο οποίο περιγράφεται η γέννηση των ηρωίδων. Είναι μικρό σε μέγεθος και στην ουσία μας συστήνει την οικογένεια της καθεμιάς, το κοινωνικό επίπεδο και τον τόπο κατοικίας της.

Στο πρώτο μέρος βλέπουμε στιγμές εξαιρετικά σημαντικές που στιγματίζουν τη ζωή των κοριτσιών. Περιγράφονται στιγμιότυπα από τη ζωή στα ορφανοτροφεία της εποχής (ευτυχώς χωρίς λεπτομέρειες) αλλά και οι φριχτές συνθήκες κάτω από τις οποίες εκδιώχθηκαν από τη Φιλιππούπολη της τότε Ανατολικής Ρωμυλίας (τώρα η περιοχή ανήκει στη Βουλγαρία) οι Έλληνες Ορθόδοξοι. Επίσης γνωρίζουμε έναν άντρα πρωταγωνιστή που στην πορεία θα παίξει μεγάλο ρόλο στην πλοκή.

Στο δεύτερο μέρος μεταφερόμαστε στο έτος 1902, όπου βρίσκουμε τις κοπέλες ενήλικες. Η Αρετή προσπαθεί να πραγματοποιήσει τα όνειρά της μέσα στα ασφυκτικά κοινωνικά πλαίσια που ζει η οικογένειά της, ενώ η Φωτεινή, κάτοικος Θεσσαλονίκης πια, προσπαθεί να βάλει τη ζωή της σε μια τάξη. Τις παρακολουθούμε όσο μπαίνουν στη θέση τους τα κομμάτια του παζλ της πολιτικής και κοινωνικής ζωής στην Ελλάδα που θα οδηγήσουν στον Μακεδονικό Αγώνα, ενώ βλέπουμε και τις διεργασίες που γίνονται εσωτερικά στα κορίτσια και θα τις οδηγήσουν να συμμετάσχουν και αυτές με όποιο τρόπο μπορούν.

Τρίτο μέρος. Η καθεμιά από τη θέση της παλεύει για την Ελλάδα όπως μπορεί. Η Αρετή ως δασκάλα στο Ρακοβο της Φλώρινας διδάσκοντας Ελληνικά στα παιδάκια του χωριού και η Φωτεινή στη Θεσσαλονίκη, σπουδαγμένη νοσοκόμα και ενταγμένη σε μια οργάνωση που παλεύει για την επικράτηση των Ελλήνων στη Μακεδονία.

Επίλογος: δεν θα πω κουβέντα για αυτό το τμήμα του βιβλίου. Αναμφίβολα είναι το πιο συναισθηματικό κεφάλαιο, πολύ δυνατό, πολύ αγχωτικό, πολύ ψυχοπλακωτικό. Ταυτίστηκα με τις ηρωίδες, φοβήθηκα και προβληματίστηκα μαζί τους.

Ας αρχίσω με τα εύκολα. Ο τρόπος γραφής του κ. Παπαθεοδώρου είναι εξαιρετικός. Απλός, κατανοητός, με θαυμάσιο λεξιλόγιο (ίσως λίγο περισσότερο για εμάς τους Εβρίτες αφού αφήνει και περνάνε μέσα στο κείμενο λέξεις που τις ακούμε από τις γιαγιάδες μας). Η ροή γρήγορη και η πλοκή θαυμάσια. Η γραφή είναι συγκλονιστική, η μεταφορά συναισθήματος και η συμπάθεια που δημιουργεί για όλους ανεξαιρέτως τους ήρωες είναι τεράστια. Οι κοινωνικές συνθήκες της κάθε περιόδου που περιγράφει δίνονται επαρκώς, το ίδιο και οι συνήθειες των ανθρώπων. Γενικά, δεν μπορώ να βρω κάποιο αρνητικό στοιχείο, όχι ότι αυτό μου κάνει εντύπωση αφού ότι έχω διαβάσει από τον κ. Παπαθεοδώρου είναι γραμμένο με θαυμάσιο τρόπο, ασχέτως περιεχομένου. 

Τα δύσκολα για εμένα αρχίζουν με το ιστορικό περιεχόμενο του βιβλίου. Κάθε φορά που διαβάζω ιστορικό μυθιστόρημα αυτού του επιπέδου νομίζω ότι έχω τελειώσει το σχολείο άλλης χώρας. Το μόνο που θυμάμαι από την ιστορία που διδάχτηκα είναι η ιστορία της αρχαίας Ελλάδας, ο απελευθερωτικός αγώνας του 1821 και ότι υπήρχαν τόσες πολλές ημερομηνίες σε κάθε σελίδα του βιβλίου που με έπιανε απελπισία. 

Ήξερα ότι υπάρχει μια περιοχή που λεγόταν Ανατολική Ρωμυλία και ήταν στην τωρινή Βουλγαρία επειδή πήγαινα παραδοσιακούς χορούς και μου το είπανε εκεί. Ήξερα ότι υπήρχαν οι Μακεδονομάχοι, ήξερα ότι υπήρξε ο Μακεδονικός Αγώνας, αλλά το πώς και γιατί συνέβη αυτός δεν το γνωριζα. Μέσα στο βιβλίο διάβασα και κατάλαβα πολλά πράγματα, οπότε για άλλη μια φορά θα παραδεχτώ ότι ευτυχώς που υπάρχουν συγγραφείς που τολμούν να ασχοληθούν με λιγότερο «πιασάρικα» ιστορικά γεγονότα ώστε να μας δώσουν το έναυσμα να μάθουμε λίγα παραπάνω πράγματα για την ιστορία της χώρας μας.

Κλείνοντας και ανακεφαλαιώνοντας να πω ότι το βιβλίο μου άρεσε πολύ, τα ιστορικά γεγονότα δίνονται με σαφήνεια και με τις λεπτομέρειες που είναι απαραίτητες ώστε αφενώς να μην κουραστεί ο αναγνώστης, αφετέρου να μπορέσει να τοποθετηθεί νοερά στο σωστό ιστορικό πλαίσιο. Περιμένω τη συνέχεια εναγωνίως...

Βαθμολογία: 10/10

Το οπισθόφυλλο του βιβλίου: 

Αν κάτι έχω μάθει όλα αυτά τα χρόνια που αξιώθηκα να ζήσω, είναι πως η ελευθερία και η αγάπη είναι αξεχώριστες. Γέννες της ίδιας σποράς, καρποί των αδείλιαστων ψυχών. Δεν αρκεί να επιθυμείς, δεν αρκεί να περιμένεις. Πρέπει να τολμήσεις, ν’ αγωνιστείς για όσα αξίζουν στη ζωή. Για να έχει νόημα. Για να μην ξοδευτεί άδικα. Εγώ ανήκω σε μια τέτοια γενιά. Στη γενιά που δε φοβήθηκε τη θυσία…


Γυναίκες της μικρής πατρίδας… Μακεδόνισσες. Ελληνίδες. Στη χαραυγή του εικοστού αιώνα, άγριος κι αδυσώπητος ξεσπάει ο αγώνας στη σκλάβα Μακεδονία. Η γη ματώνει, ο ελληνισμός ψυχορραγεί. Τούρκοι, Βούλγαροι, κομιτάτα, τσέτες, πυρπολήσεις, εκτελέσεις, αμέτρητες θυσίες. 

Γυναίκες της μικρής πατρίδας… Σαν την Αρετή. Σαν τη Φωτεινή. Ζυμώθηκαν με τον κίνδυνο, πάλεψαν για το γένος, την πίστη, τη λευτεριά. Θέριεψαν οι ψυχές τους κι έκλαψαν συνάμα. Για τους φίλους που έπεσαν, τα μαρτύρια που άντεξαν, τα μυστικά που βάσταξαν. Για το λατρεμένο παιδί που έχασε τόσο άδικα η μία. Για τον άντρα που αγάπησε παράφορα και σκότωσε με τα ίδια της τα χέρια η άλλη. Μπορεί να τις κυνήγησαν, μπορεί να τις βασάνισαν. Δεν τις δάμασαν όμως ποτέ. Αυτές. Τις γυναίκες της μικρής πατρίδας μας...