Άγια Λευτεριά - Θοδωρής Παπαθεοδώρου

(Τρίτο μέρος τριλογίας)

Μπορεί στο τέλος η Ελλάδα να αναγνωρίζεται ως ελεύθερο κράτος, το τίμημα όμως που πληρώθηκε είναι μεγάλο. Και εξίσου μεγάλη είναι δυστυχώς και η στεναχώρια που νιώθει ο κάθε σκεπτόμενος αναγνώστης διαβάζοντας το βιβλίο, κι ας μη φέρει ευθύνη για όσα περιγράφονται.

Στα χρόνια που διαδραματίζεται η ιστορία αυτού του τόμου, ο εμφύλιος μαίνεται. Οι Έλληνες είναι διχασμένοι σε δύο στρατόπεδα, οι πολιτικοί κοιτούν την προσωπική τους ανάδειξη και το συμφέρον τους και δε διστάζουν να δυσφημίσουν και να στραφούν εναντίον γνωστών οπλαρχηγών που πέτυχαν σημαντικές νίκες. Ταυτόχρονα, οι Τούρκοι προσπαθούν να καταστείλουν κάθε πυρήνα επανάστασης καταστρέφοντας ολόκληρες περιοχές, σκοτώνοντας ή πουλώντας για σκλάβους όλους τους κατοίκους. Εμείς παρακολουθούμε τη σφαγή της Χίου, των Ψαρών και τελικά την ηρωική έξοδο των πολιτών και πολεμιστών του Μεσολογγίου, με την οποία κλείνει το βιβλίο. 

Η πλοκή φυσικά είναι εξαιρετική, η μυθοπλασία μπλέκεται όμορφα με την ιστορία και η ζωή των πρωταγωνιστών μας προχωρά, μέχρι να μάθουμε πώς τελειώνει η ιστορία του καθενός. Ο λόγος του συγγραφέα, η σύνταξη, οι λέξεις που χρησιμοποιεί είναι όπως πάντα μοναδικά, άψογα, χαίρεσαι να διαβάζεις. Οι χαρακτήρες είναι ζωντανοί, όσοι πλάστηκαν από τη φαντασία του περιγράφονται πλήρως, οι υπαρκτές προσωπικότητες προσεγγίζονται με ευγένεια και σεβασμό, βάση των ιστορικών πηγών. Ιδιαίτερη αναφορά θέλω οπωσδήποτε να κάνω στη Μαλαμή, ο χαρακτήρας της οποίας και οι ατάκες της με έκαναν να συγκινηθώ αλλά και να γελάσω.

Το πιο δύσκολο σημείο του βιβλίου είναι τα ιστορικά γεγονότα που περιγράφονται. Μέσα στο κείμενο δεν δίνονται πολλές λεπτομέρειες, το συνηθίζει αυτό ο Παπαθεοδώρου, γράφει μόνο λίγες γραμμές και βάζει εκτενείς σημειώσεις στο τέλος του βιβλίου ώστε όποιος θέλει να διαβάσει πιο αναλυτικά ορισμένα γεγονότα. Ε, αυτές ακριβώς οι σημειώσεις (που εγώ τις διάβαζα παράλληλα με την πλοκή του βιβλίου) με ζόρισαν και με στενοχώρησαν πολύ, αφού τα γεγονότα που αναφέρονται είναι πολύ βαριά για την εθνική μας περηφάνια. Η ιστορία που έχουμε διδαχθεί περιορίζεται στις μάχες και στα ηρωικά κατορθώματα, ελάχιστες πληροφορίες υπάρχουν για τον εμφύλιο και τα όσα ακολούθησαν. Εδώ, ο συγγραφέας επέλεξε να δώσει χώρο στις αναφορές στον εμφύλιο και αφιέρωσε σχεδόν όλο το τρίτο βιβλίο περιγράφοντας τα γεγονότα. 

Γενικά, η τριλογία για το 1821 είναι άλλο ένα έργο που αξίζει να υπάρχει σε κάθε βιβλιοθήκη. Τόσο από άποψη ποιότητας γραφής, μυθοπλασίας και περιγραφής χαρακτήρων όσο και αποτύπωσης της ιστορικής πραγματικότητας.

Βαθμολογία: 9/10

Το πρώτο μέρος της τριλογίας: Άγιο Αίμα

Το δεύτερο μέρος της τριλογίας: Άγιες Ψυχές

Το οπισθόφυλλο του βιβλίου: 

Συναγμένοι πίσω απ’ το τείχος, καρτερούν με το όπλο στο χέρι, με την ψυχή στο στόμα. Άντρες και γυναίκες όμοια ντυμένοι με φουστανέλες και σελαχλίκια, τα παιδιά λαιμαριές κρεμασμένες απάνω στα κορμιά τους σαν τάματα σε εικονίσματα, ναρκωμένα απ’ το αφιόνι.

Μόλις το φεγγάρι χάνεται στα διαβατάρικα σύγνεφα, το πρόσταγμα των καπεταναίων ακούγεται σ’ όλη τη φάλαγγα σαν πνιχτικό ψιθύρισμα. Αγωνιστές και γυναικόπαιδα κινούν για τη μεγάλη Έξοδο διαβαίνοντας σιωπηρά την πύλη. Κάποιοι γέρνουν και φιλούν το χιλιοτρυπημένο απ’ τα βόλια τείχος, κάποιοι άλλοι το ανασκαμμένο απ’ τις μπόμπες χώμα. Τα ραίνουν, τα ποτίζουν με τα σεβαστικά τους δάκρυα.

«Αχ, Μισολόγγι, που σ’ αφήνουμε… Αχ, αίματα που σε ποτίσαμε άδικα…»

Στη Χίο, στα Ψαρά, στο Μεσολόγγι…

Από ολοκαύτωμα σε ολοκαύτωμα τραβάει ο λαός μας, που πολεμάει ν’ αντιγυρίσει τη σκλάβα μοίρα του, ματοβαμμένος μ’ ακόμη ορθός. Συνάμα, πλάι στο λαμπρό μεγαλείο του αγώνα, στέκει η σκοτεινιά της μνησικακίας και της ιδιοτέλειας που φέρνει αδερφοσκοτωμό.

Η Δέσπω, η Αργυρώ, ο Νικόλας, ο Στέφανος, η Λενίτσα, ο Γιωργάκης, η Μαλαμή, ο γερο-Καψάλης, άγιες ψυχές σε τούτο τον ματωμένο κόσμο, ανασαίνουν με βια κι αγωνίζονται με νύχια και δόντια ν’ ανταμώσουν λευτεριά και λύτρωση.

Σε τούτο ή τον άλλο κόσμο.